Ελληνική Επανάσταση 1821.
Ένα αυτόνομο ιστορικό γεγονός, μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία.
Γράφει ο Ιωάννης Σ. Παπαδόπουλος, Στρατιωτικός ε.α. – Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός
Η Ελληνική Επανάστασις του 1821, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα της νεότερης παγκόσμιας ιστορίας. Αποτελεί μοναδικό γεγονός, το οποίο όχι μόνο δεν προήλθε από άλλα αντίστοιχα γεγονότα της ίδιας ιστορικής περιόδου αλλά ούτε καν σχετίζεται με αυτά. Είναι αυτόνομο ιστορικό γεγονός, μοναδικό στην παγκόσμια ιστορία.
Υπάρχει και υποστηρίζεται – δυστυχώς και εντός των συνόρων – η λανθασμένη άποψη ότι η Ελληνική Επανάσταση έχει ως πρόδρομό της την αντίστοιχη Γαλλική. Βασικό επιχείρημα είναι το ότι η Γαλλική επανάσταση προηγήθηκε χρονικά. Αυτό όμως δεν αποτελεί επιχείρημα, γιατί πλήθος από ανεπιτυχή ελληνικά κινήματα προηγήθηκαν της Γαλλικής, με κοντινότερό της τα “Ορλωφικά” που ήταν κατά δεκαεννέα χρόνια προγενέστερό της. Εκτός αυτού, τα δύο γεγονότα, όχι μόνο δεν έχουν άλλα ουσιαστικά κοινά σημεία, αλλά έχουν και σημαντικές διαφορές.
Πρώτα – πρώτα τα αντίστοιχα πνευματικά κινήματα που προετοίμασαν τις δύο επαναστάσεις, ο ευρωπαϊκός και ο ελληνικός διαφωτισμός, ήταν δύο εντελώς αντίθετες κινήσεις. Ο Ευρωπαϊκός διαφωτισμός, πάνω στις αρχές του οποίου στηρίχθηκε η Γαλλική επανάσταση, ήταν άθεη κίνηση ενώ ο Ελληνικός διαφωτισμός είχε ως κυρίαρχο στοιχείο την προσήλωση στις αρχές της Ορθοδοξίας. Καμία σχέση δεν έχει ο “διαφωτισμός” του Βολταίρου, του Ντιτερό και των λοιπών αθέων εγκυκλοπαιδιστών της δύσεως, με τον Ελληνικό διαφωτισμό του φιλοκαλικού κινήματος, των ειρωνικά αποκαλουμένων Κολλυβάδων.
Το Φιλοκαλικό κίνημα, από το οποίο προήλθε η ανάκαμψη του υπόδουλου γένους μας, είναι ένα κίνημα αντίστασης στην προσπάθεια διείσδυσης των καινοτομιών της δύσης στην Ορθόδοξη παράδοσή μας, άρα η μοναδική σχέση που έχει με τον Ευρωπαϊκό διαφωτισμό είναι η αντίθεσή του προς αυτόν. Μεγάλοι πρωταγωνιστές του ήταν ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Κύριλλος Λούκαρις, ο Ρήγας Φερραίος, ο Άγιος Μακάριος ο Νοταράς, ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Άγιος Αθανάσιος Πάριος, και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Ως προς τον τελευταίο υπάρχουν διάφορες ενστάσεις σχετικά με το κατά πόσο το έργο του θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί διαφωτισμός, επειδή δεν μας άφησε συγγραφικό έργο. Όμως μόνο τα διακόσια κατώτερα και τα δέκα ανώτερα σχολεία που ίδρυσε ο Άγιος αποτελούν την μεγαλύτερη απόδειξη για το ότι το έργο του ήταν πραγματικός διαφωτισμός.
Ο ελληνικός διαφωτισμός είχε να αντιτάξει απέναντι στον υλισμό, που ήταν και παραμένει μέχρι σήμερα η κρατούσα αντίληψη του δυτικού τρόπου ζωής, τα ανώτερα ιδανικά της Ορθόδοξης παράδοσής μας. Οι εκπρόσωποι του, θεωρούσαν ότι η επιστημονική γνώση πρέπει απαραίτητα να συνδυάζεται με την εσωτερική καλλιέργεια, ενώ οι εκπρόσωποι του Δυτικού διαφωτισμού στηρίζονταν μόνο στην «θύραθεν» παιδεία, δηλαδή στην στείρα επιστημονική γνώση. Αυτού του χωρίς πνεύμα διαφωτισμού καρπός είναι η Γαλλική επανάσταση, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα να κινείται όλη η δυτική κοινωνία γύρω από τον υλισμό, χωρίς κανένα πνευματικό περιεχόμενο.
Η λανθασμένη αντίληψη ότι στην Δύση υπήρχε φως και στην ανατολή σκοτάδι, έχει δυστυχώς και Έλληνες οπαδούς. Πρώτος από αυτούς ο ίδιος ο Κοραής που έλεγε ότι «πρέπει να προσομοιάσωμεν προς τα πεπολιτισμένα έθνη της δύσεως». Ο Κοραής, μυημένος στις «αρχές» τη γαλλικής επανάστασης και οπαδός των αρχών του δυτικού διαφωτισμού ήταν εχθρός του ελληνικού διαφωτισμού, καθόσον τα δύο ρεύματα είχαν εντελώς διαφορετική ιδεολογική βάση.
«Πεπολιτισμένα» τα έθνη της δύσεως και «φωτισμένη ευρώπη, προς την οποία πρέπει να προσομοιάσωμεν» είναι η άποψη του Κοραή. Η άποψη αυτή όμως, καταρρίπτεται από μελέτες ξένων επιστημόνων, όπως ο μη διακρινόμενος για τα φιλελληνικά του αισθήματα Γ. Φίνλεϋ και ο γνωστός Βυζαντινολόγος σερ Στήβεν Ράνσιμαν, οι οποίοι τεκμηριώνουν το ότι ο μέσος Έλληνας τον 18ο αιώνα ήταν ο πλέον εγγράμματος Ευρωπαίος. Εκείνη την εποχή λειτουργούσαν σε όλη την έκταση του Ελληνισμού δύο χιλιάδες σχολεία, που δημιουργούσαν μία αναλογία ανά κάτοικο την οποία δεν την είχαν ούτε οι ελεύθερες Ευρωπαϊκές χώρες. Οι απόψεις βέβαια του Κοραής, οφείλονται στην έλλειψη γνώσης για το τι κατάσταση επικρατούσε στην πατρίδα του, την οποία δεν την επισκέφθηκε ούτε όταν απελευθερώθηκε.
Εκτός όμως από τις διαφορές ανάμεσα στον ελληνικό και γαλλικό διαφωτισμό, που προετοίμασαν τις δύο επαναστάσεις, υπάρχουν σημαντικότατες διαφορές και στις ίδιες τις επαναστάσεις
– Η Γαλλική Επανάσταση ήταν ταξικός αγώνας, και στρέφονταν εναντίον της άρχουσας τάξης, ενώ η Ελληνική ήταν εθνικός αγώνας.
– Η Γαλλική Επανάσταση είχε υλιστικές επιδιώξεις, καθόσον στρέφονταν εναντίον των φεουδαρχών, ενώ η Ελληνική είχε ανώτερες πνευματικές επιδιώξεις, γιατί αποσκοπούσε στην προσπάθεια για αναστήλωση των ιερών και οσίων του γένους.
– Ένας από τους λόγους που προκάλεσαν την Ελληνική επανάσταση ήταν ο κίνδυνος να χαθεί η Εθνική υπόσταση του γένους από τους συνεχείς διωγμούς ενώ στην γαλλική δεν υπήρχε τέτοιο διακύβευμα.
– Η Γαλλική επανάσταση ήταν εμφύλια αναμέτρηση, ενώ η Ελληνική ήταν εθνική εξέγερση εναντίον αλλόφυλου δυνάστη. Ο Κοραής αναφέρει σχετικά: «Αι επαναστάσεις της φωτισμένης Ευρώπης γίνονται από εν μέρους του έθνους κατά του λοιπού, αλλά εις την Ελλάδα είναι άπαντες σύμφωνοι κατά των ξένων».
– Το εκκλησιαστικό κατεστημένο της δύσης αποτέλεσε εχθρό της Γαλλικής επανάστασης ενώ η «εθναρχούσα Εκκλησία» αποτέλεσε τον ουσιαστικότερο παράγοντα της επιβίωσης του γένους στα 400 χρόνια σκλαβιάς αλλά και σημαντικότατο πρωτεργάτη της επανάστασης. Ο Κοραής σχολιάζοντας την θέση της εκκλησίας σε σχέση με τα άλλα Ευρωπαϊκά κινήματα αναφέρει: «Εις τους πολέμους της επαναστάσεώς μας (της Γαλλικής ) η θρησκεία ευρίσκεται από το εν μέρος και η ελευθερία από το άλλο. Εδώ (στην Ελληνική Επανάσταση) είναι ενωμένα και τα δύο τούτα ιερά ονόματα».
Από όλα τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο το ότι η άποψη ότι η ελληνική επανάσταση έχει ως πρόδρομό της την αντίστοιχη Γαλλική, είναι εντελώς αστήρικτη. Ας της δώσουμε λοιπόν και εμείς, οι απόγονοι των πρωταγωνιστών της τη θέση που της ανήκει, ως μοναδικό και αυτόνομο ιστορικό γεγονός, όπου ένας λαός διατήρησε την εθνική και την θρησκευτική του υπόσταση και κατάφερε να απελευθερωθεί μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς.