Ένας καρπός της γης που βρίσκεται σε αφθονία στο Βόιο, εκεί που απλώνονται τα γνωστά καστανοχώρια, βυθισμένα μέσα στις πράσινες πλαγιές της Πίνδου και τα καστανοδάση.
Ένα κατεξοχήν προϊόν του Βοΐου, που τιμάται από τους κατοίκους των οικισμών Πενταλόφου και Δαμασκηνιάς κάθε φθινόπωρο, προσελκύοντας επισκέπτες από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Προς τα μέσα του μήνα Οκτώβρη , στην τοπική κοινότητα Δαμασκηνιάς διοργανώνεται η γνωστή Καστανογιορτή και στις αρχές του Νοέμβρη τη σκυτάλη παίρνει ο Πεντάλοφος με το περίφημο Καστανοπάζαρο.
Γιορτές με την αυθεντικότητα της παράδοσης, κάστανα ψητά ή βραστά και κρασί προσφέρονται σε όλο τον κόσμο και παράλληλα οι πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής μαζί με τον κόσμο χορεύουν και τραγουδούν υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής.
Η γιορτή καθιερώθηκε από τους κατοίκους των περιοχών αυτών του Βοΐου, μετά το τέλος της συγκομιδής αυτού του νόστιμου προϊόντος, του καστάνου, με σκοπό να προβάλλουν αυτόν τον καρπό της φύσης που διαθέτουν σε αφθονία.
Το καστανομάζωμα στον Αυγερινό
Αιωνόβια καστανόδεντρα καλύπτουν πολλές εκτάσεις στο ορεινό Βόιο. Τα κάστανα ωριμάζουν το φθινόπωρο, μέσα σε μια θήκη, που γύρω της φέρνει πυκνό αγκαθωτό περιτύλιγμα, τη ζιούνα. Η συγκομιδή τους είναι δύσκολη και κουραστική.
Σαν έμπαινε Οκτώβρης, οι τσιουλστήδες με τις βέργες, που είχαν ετοιμάσει νωρίτερα μια μεγάλη για τα εξωκλώναρα της καστανιάς και μια μικρότερη για τα χαμηλά ξεκινούσαν για τα καστανοτόπια.
Βιάζονταν να τσιουλίσουν μια – δυο καστανιές μέχρι να έρθουν οι άλλοι που τα μάζευαν, κι η νοικοκυρά με την πρασόπιτα και τα τηγανιτά αυγά με μπάτζιο.
Ανέβαιναν την καστανιά και χτυπούσαν με τη βέργα τα κλωνάρια με τις ζιούνες, ενώ τρομαγμένοι έφευγαν οι μακρόουροι σκίουροι. Από τα χτυπήματα τα ώριμα κάστανα έπεφταν κάτω χωριστά από τη ζιούνα , τα λεγόμενα σπυριά. Τα άλλα που κρατούσαν έπεφταν μαζί με τη ζιούνα. Βούιζαν τα καστανοτόπια, Κοργιόγκος, Τσατίβι, Δραγκλίνα, Παχούλης και Τζούρτζοβο, από τα τραγούδια των τσιουλστήδων, τις φωνές και τα γέλια μικρών και μεγάλων, που βιάζονταν να τα μαζέψουν, πριν νυχτώσει. Τα σπυριά τα μάζευαν χωριστά. Τις ζιούνες τις έπιαναν με μικρές ξύλινες φούρκες και τις έβαζαν μέσα στα σακιά. Τα γεμάτα με ζιούνες σακιά τα άδειαζαν σ΄ένα βαθουλό λάκκο που τον είχαν ετοιμάσει, τον τσάρκο. Στο τέλος σκέπαζαν τον τσάρκο με φτέρες κι άλλα κλαδιά και περίμεναν να βρέξει για να ωριμάσουν εκεί τα κάστανα και να σαπίσουν οι ζιούνες.
Τα κάστανα του Αυγερινού είναι μετρίου μεγέθους αλλά γλυκύτατα. Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού δημιούργησαν περιβόλια με νέα δέντρα και εμβολιάζουν τις άγριες καστανιές με άριστα αποτελέσματα σε ποιότητα και ποσότητα. Από τις παλιές καστανιές μαζεύουν μόνο αυτά που ωριμάζουν και πέφτουν κάτω μόνα τους, τα σπυριά.
Το κάστανο βρίσκεται σε αφθονία εδώ και πολλά χρόνια στο Δημοτικό Διαμέρισμα του Πενταλόφου. Οι κάτοικοι του χωριού ενώθηκαν και δημιούργησαν τον Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό Κάστανου και άλλων Βιολογικών Προϊόντων, με στόχο τη συγκέντρωση, την παραγωγή και τη μεταποίηση του άγριου κάστανου και άλλων αγροτικών προϊόντων.
Παλαιότερα, η συλλογή του κάστανου βασιζόταν στην ανταλλακτική οικονομία, αφού έμποροι από την Ελλάδα επισκέπτονταν κάθε Νοέμβριο την περιοχή, στο λεγόμενο καστανοπάζαρο, και οι κάτοικοι αντάλλασσαν κάστανα με άλλα προϊόντα.
“Το κάστανο θέλει κρασί, και το καρύδι μέλι
και το κορίτσι φίλημα, πρωί και μεσημέρι” , τραγουδά η λαϊκή παράδοση.
Πηγή: Αυγερινός, Έκδοση του Συλλόγου Αυγερινιωτών Θεσσαλονίκης, Ιούνιος 2010.