Στην Περιφερειακή Ενότητα Κοζάνης όπου ξεχωρίζει η εντυπωσιακή κορυφή του όρους Βόϊο βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας ή Ροσουτάρι. Φυσικά πολλοί είναι εκείνοι που με τη λέξη Βόϊο υπονοούν ως βουνό μόνο τον Αηλιά.
Οι ντόπιοι τον αποκαλούν ως Αηλιάς ο Ζουπανιώτικος ή ο Αηλιάς του Βοΐου. Ως Ρουσουτάρι αναφέρεται στα γραπτά του Γάλλου πρόξενου Φραγκίσκου Πουκεβίλ. Το υψόμετρό του αγγίζει τα 1.810 μέτρα και μαζί με το Παλιοκριμήνι δημιουργούν το φαινόμενο των δίδυμων κορυφών. Το βουνό καλύπτουν μεγάλα δάση οξιάς και πεύκου, ενώ οι γιγάντιοι γκρεμοί προκαλούν θαυμασμό και δέος.
Βγήκα ψηλά στον Αϊλιά ωρέ Βλαχοθανάση,
Κι αγνάντεψα τη Γράμμουστα,
Μας την εχάλεσε η τουρκιά,
Μας πήραν χίλια πρόβατα και δυο χιλιάδες γίδια.
( Βλάχικο τραγούδι)
Ένα κάτασπρο εκκλησάκι βρίσκεται ψηλά στην κορυφή και είναι αφιερωμένο στον Άγιο. Υπάρχει συνήθεια οι κάτοικοι του Βυθού και του Πενταλόφου να οργανώνουν ομαδική ανάβαση, λειτουργία καθώς και γιορτή στο βουνό. Την παλιότερη εποχή η διαδρομή αυτή γινόταν με άλογα.
Επειδή ο ναός καταστράφηκε στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο από τους Ιταλούς δεν γνωρίζουμε την ημερομηνία κτίσης του. Η ανακατασκευή της έγινε το 1955 από δύο μαστόρους με καταγωγή από τον Πεντάλοφο και με έξοδα του Κοσμά Πανταζή. Σήμερα με την αρωγή των κατοίκων και των δύο χωριών μπορεί και συντηρείται.
Επίσης στη βάση του βουνού στην τοποθεσία Φτέρη βρίσκεται ακόμη ένα εκκλησάκι των Ταξιαρχών, όπου υπάρχει χωριό με το ίδιο όνομα που όμως καταστράφηκε από τους Τουρκαλβανούς. Σήμερα από την περιοχή αυτή τροφοδοτούνται οι κάτοικοι των γύρω χωριών με πόσιμο νερό εξαιρετικής ποιότητας.
Η θέα από την κορυφή του βουνού προς τις κρημνώδεις πλαγιές του Βοΐου, την Πίνδο, τον Όλυμπο, τη λίμνη Καστοριάς, την τεχνητή λίμνη του Βυθού και τις αλβανικές οροσειρές είναι αξιοθαύμαστη. Δίπλα στον Ζουπανιώτικο Αηλιά οι υπόλοιπες κορυφογραμμές του Βοΐου δείχνουν πολύ χαμηλές ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Από μακριά μοιάζει με ισοσκελισμένη πυραμίδα, γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική από το σχήμα της. Δάση οξιάς ακολουθούνται από πευκοδάση σε μια περιοχή που χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, στην οποία έχουν τις πηγές τους πολλά ρέματα.
Αυτοκίνητο εκεί πάνω δεν μπορεί να ανέβει. Ο μόνος τρόπος για να φθάσει κανείς εκεί είναι τα μονοπάτια που ξεκινούν από τον Πεντάλοφο και το Βυθό. Από τον Βυθό και τον Αυγερινό επίσης υπάρχει δυνατότητα να πλησιάσει κανείς την κορυφή σε απόσταση 40 λεπτών και από τη Βόρεια και από τη Νότια πλευρά, συναντώντας το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6. Η Βορειοδυτική πλευρά δεν είναι εύκολα προσβάσιμη. Επίσης στο μονοπάτι υπάρχουν και δύο σιδερένιες σκάλες, γαντζωμένες σε βράχο που τοποθέτησε εκεί ο Εμπορικός Σύλλογος Πενταλόφου για να διευκολύνει τη μετάβαση.
Αϊ-Λιάς ο Ζουπανιώτικος, ο αφέντης της παλιάς
Ανασελίτσας. Τούτο το βουνό πάντα μου προκαλούσε
Το δέος. Ακόμα και τώρα, σα διαβάζω, ή ακούω
Για βουνά μακρινά και αόρατα , την εικόνα
Τούτου του βουνού φέρνω μπροστά μου. Μας μιλούσε
Στο σχολείο ο δάσκαλος για τον Όλυμπο και τους
Ολύμπιους Θεούς και άθελα μου έριχνα κρυφά
Το βλέμμα μου σε τούτο το βουνό, τον Αϊ- Λιά, μπας
Και δω κάποιον από αυτού να κατηφορίζει προς
Την Ανασελίτσα. Πρωί και βράδυ το βλέμμα του
Αγροτόκοσμου σημαδεύει την κορυφή του για
Να δεχθεί τα μετεωρολογικά μηνύματα της ημέρας.
Γελάει την αυγή καθώς ερωτιάρικα δέχεται τα χαϊδέματα
Από τις ακτίνες του άστρου της ημέρας και το δειλινό
Φουσκώνουν τα στήθια του από περηφάνια καθώς
Ντύνεται στα χρυσοπόρφυρα για να καληνυχτίσει τον
Κόσμο που εξουσιάζει. Τούτο το βουνό πολλά έχει να
Μας πει από την παλιά και τη νεώτερη ιστορία του
Τόπου μας. Εδώ κατοικούσαν αρχικά οι αρχαίοι
Βόϊοι- Βοιωτοί. Στα χρόνια τα μαύρα της Τουρκοκρατίας
Πέρα απ’ αυτό απλωνόταν η Αρβανιτιά. Κι όταν στους
Μετέπειτα χρόνους η φασιστική μεγαλομανία επιχειρούσε
Να παραβιάσει τις εθνικές μας πύλες, μέχρι τούτο το
Βουνό έφταναν οι εχθρικές οβίδες κι από εδώ άντρες
Και γυναίκες ρίχτηκαν στης μάχης τη φωτιά.
(του Αείμνηστου Λάζαρου Παπαϊωάννου)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Κοζιάκης, Ν. Στα μονοπάτια του Βοΐου. ΒΟΡΕΙΑ ΠΙΝΔΟΣ-Βόϊο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΙΝΔΟΣ.