Η ζουπανιώτικη οικογένεια ήταν μια κλασσική παραδοσιακή οικογένεια. Η οικογένεια κατά κανόνα ήταν πολυπληθείς. Κάτω από την ίδια στέγη διέμεναν οι παππούδες, οι νύφες, και τα παιδιά της οικογένειας.
Αρχηγός ήταν ο γεροντότερος, ο πάππος ή ο μεγαλύτερος γιος και καμιά φορά και ο ικανότερος. Ο παππούς λεγόταν «αφέντης», η γιαγιά «μπάμπω» ή «μανίτσα», ο θείος «μπάρμπας», η θεία «νιάνια» ή «κάκου». Για να επιβιώσει και να διατηρηθεί αρραγής μια πατριαρχική οικογένεια, έπρεπε να υπάρχει πειθαρχία και αρμονική συμβίωση μεταξύ των μελών , κάτι που το εξασφάλιζε ο αρχηγός της οικογένειας.
Ο πάππος
Ο πάππος που η νύφη τον αποκαλούσε «αφέντη», είχε και την προσωνυμία «τρανός», επειδή ήταν ο μεγαλύτερος στην ηλικία. Ο πάππος ήταν πολυταξιδεμένος, ως μάστορας είχε γνωρίσει πολλά μέρη μιας και στις αρχές του 20ου αιώνα οι περισσότεροι είχαν ταξιδέψει στην Αμερική. Ήταν ο φορέας των νέων προοδευτικών ιδεών και ο αδιαμφησβήτητος αρχηγός του σπιτιού. Ότι πρόσταζε ήταν νόμος και όφειλαν όλοι να υπακούν και να εκτελούν χωρίς αντιρρήσεις.
Είχε την οικονομική διαχείριση του νοικοκυριού, κρατούσε τα χρήματα που του έστελναν τα άρρενα μέλη της οικογένειας από την ξενιτιά με τους κυρατζήδες ταχυδρόμους και τα ξόδευε με φειδώ.
Ο πάππος ήταν αξιοσέβαστο πρόσωπο και έχαιρε σεβασμού και εκτίμησης από όλους. Οι νεότεροι ζητούσαν τις συμβουλές του, η σοφία, η μακροχρόνια πείρα του ήταν πολύτιμοι οδηγοί για την επίλυση των αναφυόμενων προβλημάτων, όχι μόνο μέσα στην οικογένειά του, αλλά και στην γειτονιά και στην ευρύτερη κοινωνία του χωριού.
Αγκάλιαζε με τρυφερότητα , θέρμη, στοργή και αγάπη τα εγγόνια του, τα δίδασκε τις πατροπαράδοτες αρετές, το σεβασμό και την υπακοή στους μεγαλύτερους, την αγάπη για την εργασία, την εκπλήρωση του χρέους προς την πατρίδα. Σο σπίτι κατείχε τιμητική θέση στην κόχη του τζακιού δίπλα στο καμαράκι με το μπουκάλι γεμάτο ρακή.
Ήταν ευσεβής Χριστιανός, με μόνιμο στασίδι στην εκκλησία, ενώ ήταν σύνηθες να είναι και ο ψάλτης.
Η μπάμπω
Μέσα στην οικογένεια απολάμβανε τον προσήκοντα σεβασμό και ξεχωριστές περιποιήσεις από όλους. Ήταν η γιαγιά, η πεθερά, μια γυναίκα άσαρκη , ξερακιανή με βαριά μάλλινα ρούχα φκιασμένα όλα με τα χέρια της στη ρόκα, το τσιοκρίκι και τον αργαλειό.
Είχε μεγάλη σοφία και πείρα, και στην οικογένεια όλοι την τιμούσαν και εκτελούσαν τις προσταγές της. Είχε τον πρώτο λόγο σε όλα, όσα αφορούσαν την οργάνωση και τη σωστή λειτουργία του νοικοκυριού. Αυτή καθοδηγούσε τη νύφη και τα εγγόνια σε όλες τις γυναικείες δουλειές και όχι μόνο. Είχε λύση για ότι και αν παρουσιαζόταν στην οικογένεια. Είχε το ρόλο του παιδαγωγού στα εγγόνια. Τα παιδιά του σπιτιού προτού κοιμηθούν άκουγαν από το στόμα της παραμύθια. Πολλές μπάμπες αναλάμβαναν και καθήκοντα μαμής στο ξεγέννημα. Δεν βοηθούσαν μόνο την ώρα της γέννας, αλλά παρακολουθούσαν και την μετέπειτα πορεία της λεχώνας και του νεογέννητου.
Η μπάμπω ξυπνούσε βαθιά χαράματα και άρχιζε να καταγίνεται με τις δουλειές του σπιτιού. Έγραινε το μαλλί στο χέρι η το λανάρι, έμπηγε τη ρόκα στον κόρφο και έγνεθε, καθόταν στο τσικρίκι, στην ανέμη, έφκιανε το γνέμα σε μασούρια, βοηθούσε και καθοδηγούσε τη νύφη στο γίδιασμα και στον αργαλειό, έπλεκε στο χέρι κάλτσες, προπόδια, φανέλες, χειρόκτια και ζωνάρια.
Συμμετείχαν σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις του χωριού και παρείχαν τις πολύτιμες συμβουλές τους στις νεότερες. Είχαν καθοριστική συμβολή στα δυσάρεστα γεγονότα, στο θάνατο, αυτές ηταν που αναλάμβαναν να ντύσουν το νεκρό, να τον σαβανώσουν, να τον μοιρολογήσουν, να τον ξενυχτήσουν και να παρηγορήσουν τους βαρυπενθούντες συγγενείς. Και στα ευχάριστα ήταν παρούσες με πρωταγωνιστικό ρόλο. Οι μπαμπες συμβούλευαν τις νεότερες με πιο τυπικό θα γιορτάσουν τα Χριστούγεννα, τα Φώτα, τις Απόκριες κτλ
Οι μπαμπες είναι θεματοφύλακες των παραδόσεων και των ηθών και εθίμων, κυρίως των τραγουδιών που κυριαρχεί το συναίσθημα.
Πηγή: Ζουπανιώτες Κουδαραίοι, Σωτηρία Κάσσου, Πολιτιστικός Σύλλογος Πενταλόφου, 2015
