ΤΑ ΚΑΣΤΡΑ ΤΗΣ ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
Οι άνθρωποι που έζησαν τις προηγούμενες χιλιετίες στα βουνά της Άνω και Δυτικής Μακεδονίας δημιούργησαν έργα που τα ενσωμάτωσαν στο φυσικό περιβάλλον και τα βίωσαν ως αναπόσπαστα κομμάτια της αιωνιότητας. Η φύση γνωστοποιούσε στους ανθρώπους την εσωτερική της δύναμη. Αποτελούσε και εχθρό και σύμμαχο των ανθρώπων. Ως σύμμαχος είναι άρρηκτα συνδεδεμένο κομμάτι της οχυρωματικής τεχνικής.
Ερείπια ενός κάστρου στην περιοχή Πελεκάνου Βοΐου
Όπως είναι γνωστό η Άνω και Δυτική Μακεδονία σκεπάζεται από τα βουνά: Πίνδος, Βαρνούς, Καμβούνια, Πιέρια, Βέρμιο, Άσκιο ή Σινιάτσικο. Ο Αλιάκμονας και οι λίμνες δημιουργούν κοιλάδες και κλειστές πεδιάδες σε υψίπεδα.
Γνωστά είναι τα κάστρα της Καστοριάς, έργο του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Επίσης υπήρχαν κάστρα και στα Σέρβια. Ανάμεσα σε αυτά συγκαταλέγονται και τα κάστρα της Πέλκας το ‘’Πέλεκον’’, που έλεγχαν σημαντικές διόδους προς τις τέσσερις επαρχίες της Άνω Μακεδονίας: Ελίμεια, Ορεστίδα, Εορδαία, Λυγκιστίδα. Τα κάστρα αυτά είναι ακοίμητοι φρουροί όλης της περιοχής και συγκεκριμένα προστάτευαν την πεδιάδα της Πέλκας.
Τα κάστρα της Πέλκας δέχτηκαν πολλές παρεμβάσεις και προσπαθούν μέχρι και σήμερα να παραμείνουν ζωντανά. Τα υλικά των Κάστρων χρησιμοποιήθηκαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους χωρίς όμως αυτό να προσβάλλει τους κατασκευαστές του. Όταν τα κάστρα σταμάτησαν να πραγματοποιούν τον αρχικό τους σκοπό τότε τα υλικά της δόμησής τους χρησιμοποιήθηκαν για την οικοδόμηση σπιτιών και οικισμών. Τα σπίτια δηλαδή χτίστηκαν με κομμάτια του παρελθόντος και το παρόν έγινε ένα με το παρελθόν.
ΤΟ ΠΕΛΕΚΟΝ
Το συγκρότημα ‘’Πέλεκον’’ περιλάμβανε τα φρούρια που ήταν χτισμένα στο λόφο του Αγίου Γεωργίου, στο λόφο του Ριζού, στο όρος Σινιάτσικο και στο λόφο της Μαγούλας. Όλα ήταν τοποθετημένα σε ένα κύκλο προστασίας γύρω από τους κατοίκους της Πέλκας.
Τα οχυρά ήταν κατασκευασμένα από τιτανόλιθους, οι οποίοι όμως με το πέρασμα των χρόνων άρχισαν να διαλύονται και αυτό που έχει μείνει σήμερα είναι μερικά θραύσματα. Μερικά τμήματα του τείχους σώζονται και φτάνουν ύψος τα 2 μέτρα, άλλα 1.30 και άλλα 2.30 μέτρα.
Θεμέλια κυκλικών πύργων σώζονται στο εσωτερικό των τειχών. Επίσης υπάρχουν και θεμέλια πολλών οικημάτων, τα οποία βρίσκονται σε πιο ψηλά σημεία και από έρευνες διαπιστώνεται ότι είχαν χτιστεί από λίθους μη κανονισμένους και πωρόλιθους.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΛΕΚΟΝ
Ο Προκόπιος στο έργο του ‘’Περί κτισμάτων’’ κάνει αναφορά στο συγκρότημα ‘’Πέλεκον’’. Επειδή οι κίνδυνοι ήταν πολλοί ο Ιουστινιανός χτίζει και επισκευάζει πολλά φρούρια για να προφυλάξει τη χώρα. Στα οχυρά που επισκευάστηκαν ανήκει και το Πέλεκον.
Τα οχυρά της Πέλκας στην Άνω Μακεδονία ανάγονται στους χρόνους ‘’καθ’ους αι διάφοραι περιοχαί της Μακεδονίας ήσαν ανεξάρτηται απ’ αλλήλων’’ και δεν υπήρχε ενιαίο Μακεδονικό κράτος. Ίσως η χρονολόγησή της να ανάγεται σε περίοδο που δεν απέχει πολύ από την κάθοδο των Δωριέων, είτε στην περίοδο που κατέβαινε το τελευταίο κύμα Ελλήνων από τη Μακεδονία προς τη Νότια Ελλάδα. Επειδή οι εμφύλιες συγκρούσεις του Δομιτιανού και του Σκιπίωνα έγιναν στην πεδιάδα της Πέλκας διαπιστώνεται ότι τα οχυρά Πέλεκον ήταν πολύ παλιά των Ρωμαϊκών χρόνων.
Τα Κάστρα χρησιμοποιήθηκαν όταν η Άνω Μακεδονία είχε ανάγκη και έπειτα εγκαταλείφθηκαν στο έλεος του χρόνου και της φυσικής φθοράς. Οι άνθρωποι έδειξαν τεράστια αδιαφορία προς αυτά.
Το Πέλεκον και η Πέλκα πορεύτηκαν στο χρόνο από τα βάθη των αιώνων. Ο Πελεκάνος είναι χωριό του δήμου Βοΐου του νομού Κοζάνης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
ΟΨΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. ΜΕΡΕΣ ΓΙΟΡΤΩΝ ΒΟΪΟΥ ΠΕΛΕΚΟΝ. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΗΜΕΡΙΔΩΝ 2016-2017-2018.