Τα έθιμα των εορτών στο Βόιο
Κείμενο: Τάνια Ώττα
Ζωντανά και αναλλοίωτα μέσα στο χρόνο παραμένουν τα ήθη και τα έθιμα κάθε τόπου, θυμίζουν στους πιο παλιούς και διδάσκουν στους νεότερους εκείνες τις εποχές, όπου η αγάπη μεταξύ των ανθρώπων περίσσευε, παρά τις δυσκολίες που υπήρχαν.
Στο Βόιο συναντάς έθιμα με μακραίωνη ιστορία, μοναδικά, που αναβιώνουν χάρη στην αγάπη και τον σεβασμό των κατοίκων του για την παράδοση.
Οι μέρες των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αποτελούν σημείο αναφοράς για την περιοχή του Βοΐου, προσελκύουν επισκέπτες από διάφορες περιοχές, τα χωριά γεμίζουν με κόσμο, φωνές, μουσικές της παράδοσης, μυρωδιές από τα νόστιμα φαγητά που ετοιμάζουν οι νοικοκυρές, κι υποδέχονται τη νέα χρονιά με κέφι και χαρά .
ΣΙΑΤΙΣΤΑ
Κλαδαριές
Στις 23 Δεκεμβρίου η Σιάτιστα γιορτάζει τις Κλαδαριές. Το άναμμα της κλαδαριάς είναι από τα χαρακτηριστικά έθιμα της Σιάτιστας.
Μεγάλες φωτιές ανάβουν σε όλη την πόλη και δημιουργούν ένα μοναδικό θέαμα για τον κόσμο, με τη συνοδεία παραδοσιακών σκοπών από ορχήστρες με χάλκινα.
Η Κλαδαριά γίνεται από ξερά χόρτα το λεγόμενο «Λόζιο» που τον μαζεύουν τα παιδιά από τα χωράφια ή αμπέλια αμέσως μετά τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου.
Ο Λόζιος φορτώνεται σήμερα στα αυτοκίνητα, ενώ παλιά στα ζώα και τοποθετείται σε μία αποθήκη (αχυρώνα) η οποία ανοίγει στις 23 Δεκεμβρίου για να ετοιμαστεί η κλαδαριά.
Το βράδυ μόλις νυχτώσει ανάβουν οι κλαδαριές σε όλη τη Σιάτιστα, κι ένα ξέσπασμα χαράς αγκαλιάζει τις φλόγες με τραγούδια, χορούς και χτυπήματα κουδουνιών. Η φωτιά που φουντώνει, οι φλόγες της που υψώνονται λαμποκοπώντας, η ζεστασιά που απλώνεται γύρω ανάβουν το κέφι και τονώνουν τη διάθεση.
Το έθιμο της κλαδαριάς συμβολίζει τις φωτιές που άναψαν οι ποιμένες στη Βηθλεέμ για να αναγγείλουν τη γέννηση του Χριστού.
Σούρουβα
Στις 30 Δεκεμβρίου αναβιώνουν στη Σιάτιστα τα Σούρουβα, ένα έθιμο πολύ παλαιό που προμηνύει κατά την παράδοση τον ερχομό του νέου χρόνου. Την ημέρα αυτή γίνεται άναμμα κλαδαριάς στις πλατείες της πόλης από συλλόγους.
Μπουμπουσιάρια
Στη Σιάτιστα τα καρναβάλια τα λένε Μπουμπουσιάρια και είναι το έθιμο που γιορτάζεται τα Θεοφάνια.
Ο εορτασμός ξεκινά την παραμονή των Φώτων όπου οι μεταμφιεσμένοι (κυρίως γυναίκες) γλεντούν στην πλατεία Γεράνειας, συνοδεία ορχήστρας με χάλκινα. Το ξεφάντωμα συνεχίζεται στα καταστήματα της πόλης μέχρι τα ξημερώματα της επομένης.
Ανήμερα των φώτων, το μεσημέρι, οι παρέες των μεταμφιεσμένων συγκεντρώνονται στην πλατεία Γεράνειας για να συμμετάσχουν στην παρέλαση , διασχίζουν τον κεντρικό δρόμο και καταλήγουν στην πλατεία Χώρας Τρία Πηγάδια, όπου και γλεντούν.
Η μεταμφίεση πάντα σατιρίζει καλοπροαίρετα την επικαιρότητα ή δημόσια πρόσωπα και καταστάσεις προκαλώντας άφθονο γέλιο.
Οι Σιατιστινοί μεταμφιέζονται ακολουθώντας πρωτότυπους προσωπικούς συνδυασμούς ρούχων και γλεντούν. Συνήθως δημιουργούνται παρέες μεταμφιεσμένων, που η καθεμιά έχει τη δική της ομάδα παραδοσιακών μουσικών.
Το χαρακτηριστικό Σιατιστινό τραγούδι είναι ο Αη Βασιλιάτικος:
Τι ‘χα γω και σ’ αγαπούσα κι δεν κάθουμαν καλά,
να ‘χου ζάλη στο κεφάλι, δυο μαχαίρια στην καρδιά….
ΓΑΛΑΤΙΝΗ
Στη Γαλατινή υποδέχονται τη νέα χρονιά με το έθιμο των «Κδουνάδων» στην Πλατεία Αγίας Παρασκευής, στις 1 Ιανουαρίου, μετά τον εκκλησιασμό.
Το μεσημέρι αναβιώνουν τα Ρουγκατσάρια (Μπουμπουσιάρια) στον κεντρικό δρόμο, με άφθονο γέλιο, πρωτότυπες μεταμφιέσεις , γλέντι και σάτιρα.
Τα Ραγκουτσάρια φοράνε τις παραδοσιακές φορεσιές του χωριού και από πίσω τους υπάρχουν δεμένες στους ώμους κουδούνες και κυπριά προβάτων , ώστε να ακούγονται βροντεροί ήχοι . Επίσης, μαζί τους έχουν σούβλα με δώρα και γκλίτσα ώστε να συμβολίζεται πως το χωριό είναι κτηνοτροφικό. Το συγκεκριμένο έθιμο, λαμβάνει τέλος το σούρουπο. Τη δομή του χορού αποτελούν τρεις σειρές , μία σειρά των ανδρών, μία σειρά των παντρεμένων γυναικών και μία τρίτη σειρά των ανύπαντρων κοριτσιών. Πρώτη στο χορό είναι η μεγαλύτερη γυναίκα και στο τέλος η μικρότερη.
ΕΡΑΤΥΡΑ
Τα « Σούρβα» ανάβουν στην Κεντρική Πλατεία Εράτυρας στις 30 Δεκεμβρίου με τα Μπουμπουσάρια να δίνουν τον ρυθμό του γλεντιού γύρω από τη φωτιά.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς αρχίζει το τελευταίο εορταστικό πανηγύρι που θα ξεπροβοδίσει τον χρόνο και θα δώσει το σύνθημα για την έλευση του καινούργιου και μαζί και την έναρξη των Μπουμπουσαριών.
Από το βραδύ, όλο το χωριό λάμπει από φώτα, γεμίζει χαρούμενες φωνές που ξεχύνονται στους δρόμους και τις γειτονιές και συναντώνται στην κεντρική πλατεία. Η ψησταριές έχουν ανάψει, το κρασί ρέει άφθονο και τα όργανα έχουν δώσει το σύνθημα για την έναρξη της γιορτής.
Το ιδιαίτερο στοιχείο της γιορτής είναι ότι ο καθένας μεταμφιέζεται με τον δικό του τρόπο και ρούχο, προσπαθώντας να μην τον αναγνωρίσουν. Η σάτιρα δίνει έναν πιο χαρούμενο τόνο στη βραδιά, που συνεχίζει ως τις πρωινές ώρες στα σπίτια και τις καφετέρειες του χωριού.
Οι Ερατυρείς καλωσορίζουν τον Νέο Χρόνο με τον Χορό των Ερατυραίων, στην πλατεία της Εράτυρας ανήμερα της Πρωτοχρονιάς.
Στις 2 Ιανουαρίου η Εράτυρα γιορτάζει το καρναβάλι της, τα Μπουμπουσάρια, οι κάτοικοι του χωριού χωρισμένοι σε παρέες συναντώνται στην πάνω ιστορική πλατεία της Εράτυρας, στο «Παζάρι», ακολουθεί χορός και στην συνέχεια η παρέλαση αρμάτων και παρεών και γλέντι στην Κεντρική Πλατεία. Μια παράδοση που έχει τις ρίζες τις στην βυζαντινή εποχή και δείχνει τη δυναμική του χωριού και των ανθρώπων που αγαπούν αυτό τον τόπο.
ΜΙΚΡΟΚΑΣΤΡΟ
Την Πρωτοχρονιά στο Μικρόκαστρο αναβιώνει ο χορός της ΓΚΑΧΕΛΩΝΑΣ (ανδρικός χορός), στο Μεσοχώρι, την πλατεία του χωριού, με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς.
Η πολιτιστική μας κληρονομιά, μοναδική και αναντικατάστατη μέσα από τους αιώνες, μας φορτίζει με την ευθύνη της διατήρησης και διαφύλαξής της. Οι άνθρωποι διαφυλάττουν τις παραδόσεις σαν μια αταλάντευτη στον χρόνο συνήθεια, ως τρόπο ζωής, αξιοποιώντας έτσι την απίστευτη δύναμη που κρύβει μέσα της κάθε μυσταγωγία. Απολαμβάνουν έτσι όλοι μαζί τη διαδικασία και μαθαίνουν από νεαρή ηλικία να μοιράζονται τις χαρές της ζωής.
