Το πανηγύρι της Αναλήψεως στη Γαλατινή
Το Ξάπεφτο
Κείμενο: Σοφία Κυρτσίδου
Φωτογραφίες: tovoion
Ένας πολύ σημαντικός τομέας της πολιτισμικής μας κληρονομιάς είναι τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις του λαού μας. Οι λέξεις αυτές συνδέονται στενά μεταξύ τους και συμπληρώνουν η μια την άλλη. Τα ήθη είναι οι αντιλήψεις, «οι άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας, ενώ τα έθιμα είναι οι πράξεις με τις οποίες εκφράζονται οι αντιλήψεις αυτές. Όταν τα έθιμα επαναλαμβάνονται σταθερά από γενιά σε γενιά, δημιουργούνται οι παραδόσεις.
Το Ξάπεφτο, δηλαδή της Αναλήψεως γινόταν το μεγάλο πανηγύρι στο χωριό.
Το λέγανε Ξάπεφτο γιατί έπεφτε την έκτη Πέμπτη μετά το Πάσχα. Τα παλιά χρόνια ήταν το μόνο πανηγύρι που γινόταν στο χωριό. Το εξωκλήσι της Αναλήψεως είναι χτισμένο στην κορυφή του ομώνυμου βουνού και έχει υψόμετρο 1370 μέτρα. Πότε χτίστηκε δεν το γνωρίζουμε. Η μόνη ένδειξη είναι η χρονολογία 1770 που υπάρχει στη Βημόθυρα. Η παράδοση αναφέρει ότι χτίστηκε όταν χτίστηκε το χωριό. Πάνω από την Αγία Ανάληψη μπορεί κανείς να δει την κοιλάδα του άνω Αλιάκμονα, την κοιλάδα της Ανασελίτσας, η οποία μοιάζει σαν πυθμένας θάλασσας από την οποία έχουν τραβηχτεί τα νερά. Οι γεωλόγοι αναφέρουν ότι η περιοχή πριν από αρκετές χιλιάδες χρόνια ήταν θάλασσα και εκεί ζούσαν υπερμεγέθη ζώα όπως ελέφαντες, μαμούθ και άλλα όπως δείχνουν τα απολιθωμένα κόκκαλα που βρέθηκαν.
Ακόμη από την Ανάληψη μπορεί κανείς να δει την Πίνδο μέχρι τα βουνά του Μετσόβου, τον Μόροβα της Βόρειας Ηπείρου, το Βέρμιο, τα Πιέρια, τα Χάσια και την κορυφή του Ολύμπου. Η θέα είναι φανταστική από εκεί ψηλά. Νιώθει κανείς ότι πλησιάζει το Θεό. Αυτό έκανε τους Κοντσιώτες να νιώθουν ότι υπερέχουν από τους γύρω στη γενναιοψυχία και την παλληκαριά που ούτε οι Τούρκοι ούτε άλλοι κατακτητές τους πάτησαν τα χώματα.
Στο πανηγύρι πηγαίνουν πανηγυριώτες από Σιάτιστα, Εράτυρα , από τα χωριά του Βοΐου και ακόμη και από τα χωριά του Μπούρινου, τα Χασιωτοχώρια. Όλο το χωριό προετοιμαζόταν για αυτό το πανηγύρι. Οι επισκέπτες από τη Σιάτιστα δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στο πανηγύρι όχι μόνο για το βαθύ θρησκευτικό τους συναίσθημα, αλλά και για το μοσχοβιλισμένο ρυζόγαλο. Γι’ αυτό και όλους τους πανηγυριώτες τους αποκαλούσαμε με το όνομα ‘’Ρυζογαλίνες’’ ή για την ακρίβεια ‘’Ρζογαλίνες’’. Από το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας έφταναν οι ‘’Ρζογαλίνες’’ στο χωριό. `
Τα παιδιά παλιότερα στήνανε από νωρίς καρτέρι για να υποδεχτούνε τους συγγενείς. Τα πιο πολλά παιδιά πήγαιναν από το βράδυ και διανυκτέρευαν εκεί. Επίσης και ηλικιωμένες γυναίκες διανυκτέρευαν εκεί. Στο πανηγύρι ερχόταν κάθε λογής πραγματευτάδες.
Από το προηγούμενο βράδυ λοιπόν γίνεται μεγάλο γλέντι στο χωριό που στήνεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο και υπό τους ήχους παραδοσιακής μουσικής, συνοδεία χορού μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Το πρωί της επόμενης ημέρας πραγματοποιείται η ανάβαση των καβαλάρηδων στο εξωκλήσι της Ανάληψης, όπου και προσκυνούν. Η κορυφή της Αναλήψεως γέμιζε από κόσμο χαρούμενο, το βουνό έμοιαζε να ζωντανεύει, σαν γίγαντας που πατούσε τα πόδια του στη γη και το κεφάλι έφτανε ως τον ουρανό. Έπειτα το μεσημέρι ξεκινάει η παρέλαση των ιππέων στον κεντρικό δρόμο της Γαλατινής μέχρι και την πλατεία της Αγίας Παρασκευής.
Αβίαστα λοιπόν οδηγούμαστε στη διαπίστωση ότι αποτελεί χρέος του ατόμου όσο και της πολιτείας η ορθή στάση απέναντι στην παράδοση, στα ήθη και στα έθιμα. Οι άνθρωποι και κυρίως οι νέοι δεν πρέπει να τηρούν στάση αδιαφορίας και περιφρόνησης. Η στάση τους πρέπει να είναι κριτική απέναντι στην παράδοση με σκοπό τη δημιουργική της αξιοποίηση. Επίσης αποτελεί και χρέος της πολιτείας η τόνωση της εθνικής συνείδησης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ακόμη και το σχολείο και η οικογένεια θα πρέπει να συμβάλλουν στο διάλογο προκειμένου να μην ταυτίζεται η παράδοση με την οπισθοδρόμηση.
ΓΑΛΑΤΙΝΗ ΒΟΪΟΥ
Η Γαλατινή είναι ένα ορεινό χωριό που υπάγεται διοικητικά στο δήμο Βοΐου. Είναι χτισμένη σε οροπέδιο μεταξύ του Σινιάτσικου και της Βέλλιας. Από τη Σιάτιστα απέχει 8 χιλιόμετρα και ο δρόμος που τα ενώνει είναι στρωμένος με άσφαλτο. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε δύο συνοικίες και έχει υψόμετρο 1000 μέτρα. Το χωριό παλιότερα λεγότανε Κοντσικόν μέχρι και το 1927. Έπειτα ονομάστηκε Γαλατινή. Ονομάστηκε έτσι γιατί διέθετε άριστης ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα. Το κλίμα του χωριού είναι ξηρό αλλά το χειμώνα είναι δριμύ. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είχε 1795 κατοίκους.