Τώρα Μαιά τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι
Κείμενο: Μερόπη Βαχτσεβάνου, δημοσιογράφος
Οι διάφορες παραλλαγές του τραγουδιού δείχνουν την έμπνευση των ανθρώπων να αποδώσουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο τα συναισθήματα της ζωής.
Μάιος, ο μήνας της ψυχικής ανάτασης. Η φύση ολάνθιστη. Χρώματα ζωντανά, σπάνια, που συνθέτουν ξεχωριστά τοπία δίνοντας άρωμα, χρώμα και καλαισθησία στις γειτονιές, τα πάρκα, στους δρόμους ακόμη και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πως να μην εμπνευστείς να γράψεις ποιήματα, μουσική ή τραγούδια; Και δόξα το Θεό η χώρα μας έχει πλούσια πολιτιστική παρακαταθήκη στη φαρέτρα της.
Σε όλη την Ελλάδα, αλλά και στη δυτική Μακεδονία συναντάμε τραγούδια του Μάη και της άνοιξης που συνοδεύονται από πληθώρα εθίμων και εθιμικών εκδηλώσεων. Το εντυπωσιακό είναι η διαφορετικότητα που συναντούμε από τόπο σε τόπο στην ντοπιολαλιά, στους στίχους, το ρυθμό, την τονικότητα, το ηχόχρωμα και την καλλιφωνία των τραγουδιστών. Πρόκειται για τραγούδια σε ελεύθερο ρυθμό με εναλλαγές σε έρρυθμες επωδούς. Τραγούδι – ύμνος.
Ο χοροδιδάσκαλος του συλλόγου ‘Φιλίππων –Φυσιολατρών’ Σιάτιστας, Ναούμ Δημόλας γνωστός για την προσφορά και συνδρομή του στα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου του, μας έδωσε τους στίχους του παρακάτω τραγουδιού «Τώρα Μαιά τώρα δροσιά» όπως ο ίδιος κατέγραψε και στο βιβλίο του ‘Η ζωή στη Σιάτιστα – Ήθη και έθιμα, χοροί και τραγούδια’.
Τώρα Μαιά τώρα δροσιά, τώρα το καλοκαίρι. Τώρα φουντώνουν τα κλαδιά κι ισκιώνουν τα σουκάκια. Τώρα κιου ξένου βούλιτι να πάνει στα δικά του. Νύχτα σελώνει τ άλογο, νύχτα το καλιγώνει. Βάζει-ν- τα πέταλα αργυρά κι τα καρφιά ασημένια, κι τα καλιγουσφύρια του όλο μαργαριτάρι.Κι η κόρη που τον αγαπά και η κόρη που τον θέλει, κρατεί κερί και σφίγγει τον, ποτήρια τον κερνάει. Κι όσα ποτήρια τον κερνά, τόσα λόγια του λέγει. Πάρε κι εμέν, ξένε μουπάρε κι εμέ στα ξένα να μαγειρεύω να δειπνάς, να στρώνω να κοιμάσαι. Εκεί που πάω κόρη μου κορίτσια δεν τα θέλουν, εκει ΄ναι Τούρκοι με σπαθιά και φράγκοι με μαχαίρια.
Μάη μ’ Μάη μ’ χρυσουμάη μ΄, τι μας άργησες, μωρέ και δε φάνηκες, να μας φέρεις τα λουλούδια και την άνοιξη, μωρέ λούσου κι άλλαξι, Μηηΐνα μ, λούσου κι άλλαξι κι έβγα στου χουρό, μωρέ τον γκαγκιλιστό. Γι ‘ άκου του πουλί, Μηη ΐνα μ΄, γι ‘ακου του πουλί, μωρέ τι όμορφα λαλεί σαν την άνοιξη. Σαν την άνοιξη, Μηη ΐνα μ΄, σαν την άνοιξη. Λούσου κι άλλαξι, κουντά μου πλάγιασι.
Κι ΄μεις τουν Μάη τουν θέλουμι γιατί ‘ναι σκανταλιάρης. Που σκανταλίζει τα παιδιά κι αυτές τις μαυρομάτες. Που ‘χουν το μάτι σαν καφκί, του φρύδι σαν γαϊτάνι κι αυτό του ματουτσίνουρου σαν της ελιάς του φύλλου.
Τώρα του Μάη οι έμορφες δεν πρέπει να κοιμούντι μον πρέπει ν ‘αγκαλιάζονται και γλυκοφιλιούνται στα μάτια στα ματόκλαδα κι ανάμεσα στα χείλια.
Μάη μ’ δρουσιρέ κι καλουκιρν, τι μας άργησες κι δε φάνηκες…
Ήρθνι ου μήνας του Μαηού πάνουν ου κόσμους πέρα να πάει στουν Πανταλεήμουνα να πάρει τουν αέρα, να πάρ’τουν Μάη με τη δρουσιά,τουν Μάη μι τα τραγούδια.
Του Μάη κρασί μην πίνετε όξου μην κοιμηθήτε. Τρία πιδιά μπαντίδιψαν κι πιρπατούν τις νύχτες. Σέρνουν ψωμί για τα σκυλιά,φαΐ για του τζιουμπάνο, σέρνουν κι αγαπουβότανου γι αυτές τις μαυρουμάτις που’ χουν του μάτι σαν καυκί, του φρύδι σαν γαϊτάνι κι αυτό του ματουτσίνουρο σαν της ελιάς του φύλλου.
Τώρα Μαϊά τώρα δρουσιά τώρα του καλοκαίρι, τώρα φουντώνουν τα κλαδιά ισκιώνουν τα σουκάκια. Τώρα φιλιούντι οι έμουρφις μι ΄τα παλικαράκια φιλιούντι κι αγκαλιάζουντι κι χορταμό δεν έχουν.
Η μουσική του τραγουδιού ‘Μάης Κοζάνης’ σκορπά το άρωμα της πιο μεγάλης ψυχικής ομορφιάς και απλότητας όπως τόσο απλόχερα μας χαρίζει η φύση τη δικής της. Λέγεται πως στους μεγαλύτερους ανθρώπους της Κοζάνης, αυτό το τραγούδι, κρύβει μια συγκίνηση γιατί τους θυμίζει τους δικούς τους που ξενιτεύτηκαν.
Για την εμφάνιση, την ιστορία αλλά και τη διάσωση αυτού του κομματιού, παραθέτουμε ένα μέρος από την έρευνα στο παραδοσιακό τραγούδι της Κοζάνης, της Φανής Φτάκα Τσικριτζή εκπαιδευτικό και πρώην Πρόεδρο του ΟΑΠΝ Κοζάνης.
«Η οργανική μουσική εκτέλεση του Κοζανίτικου Μάη έγινε το 1968-69 από τον ονομαστό Κοζανίτη οργανοπαίχτη Καραματσούκα Θωμά (Γκατζαλάτζα), δεξιοτέχνη στο κλαρίνο, με τον Κώστα Μπίκα στο ακορντεόν και τον Νίκο Γιάντσο (Παππά) στο λαούτο κατά τη διάρκεια ενός οικογενειακού γλεντιού στο πατρικό σπίτι του πρώτου. Η ηχογράφηση έγινε από τον Αργύρη Καραματσούκα, γιό του Θωμά, με τη βοήθεια ενός μαγνητοφώνου με μπομπίνες.” Η ηχογράφηση του τραγουδιού “Τώρα Μαϊά, Τώρα δροσιά” έγινε τον Nοέμβριο του 2005 στο κτήμα του Γιάννη Καραματσούκα στον Τσαΐπούνη Κοζάνης από τη Φανή Φτάκα-Τσικριτζή με ένα απλό δημοσιογραφικό κασετόφωνο. Συμμετέχουν Γιάννης Καραματσούκας και Μιχάλης Τσιανάκας (τραγούδι), Κώστας Μπίκας (ακορντεόν και τραγούδι) και Πανούλης Καρδογιάννης (κιθάρα). Ο Μάης τραγουδιόταν όλο τον καιρό από μεμονωμένους τραγουδιστές ή και από παρέες που γλεντούσαν, μόνοι τους ή με τ’ άργανα αντάμα». Συνήθως τραγουδάνε τους δύο πρώτους στίχους και έπειτα ακολουθούν παραλλαγές αυτών με διαφορετική μελωδία από περιοχή σε περιοχή. Σήμερα οι οργανοπαίκτες των χάλκινων πνευστών παίζουν αυτό το κομμάτι, δίνοντας το δικό τους ηχόχρωμα και ύφος.