Εκείνα τα κάλαντα που τα ‘λεγαν «κόλιαντα»!
Κείμενο: Μιχάλης Δούβλος, εκπαιδευτικός
Φωτογραφία: Γιώργος Λογδανίδης
Άγιες μέρες μπροστά μας, «Χριστός γεννάται», και στη μνήμη μας πάλι θα ξυπνήσουν τα Χριστούγεννα των παιδικών μας χρόνων. Με κείνα τα κάλαντα με το τριγωνάκι στο χέρι, μια σακούλα κι έναν κουμπαρά. Τι 5 δραχμές, τι 10, τι εκείνο το μπλε μισοσκισμένο 50άρικο ή ακόμη το κόκκινο με τις 100 δραχμές; Τέτοια «βάσανα». Άκουγες τον παππού σου να λέει τα δικά του τα οποία σου φαινόταν ένα ταξίδι μακρινό που ποτέ δε θα ζήσεις. Ο παππούς σου; Μάλιστα, αυτός είχε άλλα να σου πει. Τα δικά του.
Για εκείνα τα κάλαντα που εσύ ποτέ δεν έζησες. Τα κάλαντα με ένα μέτρο χιόνι στα καλντερίμια της Σιάτιστας. Στο χέρι η «τζιουμάκα» (χοντρό ξύλινο ραβδί) που μέρες πριν έβαζαν σε νερό, για να μη σπάσει καθώς χτυπούσαν την πόρτα. Εκείνα τα κάλαντα που τότε τα φώναζαν «κόλιαντα». Και δεν είχε δραχμές ούτε ευρώ αλλά… «κολιαντίνες». Εκείνα τα στρόγγυλα ψωμάκια που τα στόλιζαν με μια ρώγα από σταφύλι. Κι αν δεν είχαν κολιαντίνες, γέμιζες το σακούλι σου με σαλιάρια, σιτζούκια, μανταρίνια, κάστανα, λουκούμια, κυδώνια, καρύδια. Και θυμάμαι που καμάρωνε ο παππούς. Δεν τραγουδούσαν «Καλήν ημέραν άρχοντες». Κάτι για μια μπάμπου έλεγαν… Είναι τα παραδοσιακά κάλαντα της Σιάτιστας σε σπίτι ηλικιωμένων.
Κόλιαντα μπάμπου μ΄ κόλιαντα κι μένα κουλιαντίνα.
Κι μένα την τρανύτερη κι τώρα κι από χρόνου.
Να ζήσεις χρόνους ικατό κι να τους απιράσεις.
Ν΄ ασπρίσεις σαν τουν Όλυμπο, σαν τ΄ άσπρο περιστέρι.
Δυο περιστέρια μάλουναν κι πάλι αγαπιούνταν.
Ψηλά, ψηλά σηκώνουνταν, στουν ουρανό φιλιούνταν.
Κι σαν δεν έχεις κόλιαντα, δος μας ένα σιτζιούκι.
Να ΄νι καλό, να ΄νι χουντρό, να ΄νι ζαχαρουμένου.
Κι σαν δεν έχεις κι σιτζούκι, δος μας ένα κουρίτσι.
Κι τι του θέλεις, γάιδαρε, του ξένου του κουρίτσι;
Να μ΄ ρίχνει νιρό να νίβουμι, να μ΄ στρώνει να πλαγιάζω.
Να το φιλώ, να το τσιμπώ, να μι ζισταίνει του βράδυ.
Κι είχαν διάφορες παραλλαγές. Κόλιαντα σε σπίτι με ξενιτεμένο, σε σπίτι αρχόντων, σε γραμματιζούμενο, σε νεόνυμφους, σε τσέλιγκα ή ακόμη και τα κόλιαντα για τον Δεσπότη.
Είναι αυτή η Ελλάδα που από τον παππού σου περνάει σε σένα, από εσένα στο παιδί σου και κατόπιν στο εγγόνι σου. Κι όλο και περισσότερο αλλάζουν. Κι όλο και περισσότερο, όμως, δείχνουν «υγεία»!