ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΟΥ
Ένα από τα πιο ορεινά αλλά γραφικά και όμορφα χωριά του Βοΐου που συνθέτουν ένα εκπληκτικής ομορφιάς οικιστικό σύνολο άγνωστο για πολλούς μέχρι σήμερα είναι η Αγία Σωτήρα Βοΐου. Όλα τα χωριά του Δήμου Βοΐου είναι μικρά αλλά πανέμορφα, απομακρυσμένα μέσα στο καταπράσινο τοπίο, όπου νιώθει έντονα κανείς ότι οι οικοδομικές κατασκευές αποτελούν φυσική συνέχεια του τοπίου.
Η Αγία Σωτήρα ή αλλιώς ‘’Σβόλιανη’’ είναι κτισμένη αμφιθεατρικά ακριβώς επάνω από τον ποταμό Πραμόριτσα και την παλιά εθνική οδό Κοζάνης-Ιωαννίνων στην πλαγιά ενός λόφου σε υψόμετρο 930 μέτρων. Βρίσκεται στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και πιο συγκεκριμένα στην περιφερειακή ενότητα Κοζάνης. Ανήκει στο δήμο Βοΐου (Δημοτική Ενότητα Πενταλόφου). Γεωγραφικά ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονία. Έχει γεωγραφικό μήκος 21.1852254256 και γεωγραφικό πλάτος 40.2001366968. Συνορεύει με τον Αυγερινό , νότια με το Δίλοφο, ανατολικά με τη Μόρφη και Κορυφή και δυτικά με το Βυθό. Παλαιότερα αριθμούσε 300 κατοίκους με τα 80 από αυτούς να είναι παιδιά Δημοτικού, πράγμα που σημαίνει ότι το χωριό έσφυζε από ζωή.
Το χωριό κατατάσσεται στα γραφικότερα του Βοΐου καθώς έχει διατηρήσει την παραδοσιακή του όψη με τα πανέμορφα χτισμένα από πέτρα διώροφα σπίτια του. Πολλά είδη δέντρων όπως κουμαριές, οξιές, φτελιές, βελανιδιές και καστανιές κοσμούν την διαδρομή μέχρι την είσοδο του χωριού. Τα σπίτια του χωριού είναι λιθόχτιστα, χτισμένα με μαστοριά από τους ίδιους τους κατοίκους, πάντα περιποιημένα και καθαρά και με όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Έτσι όπως είναι κολλημένα τα σπίτια στην πλαγιά, νομίζεις πως το ένα πατάει τη στέγη του άλλου.
Στο εξωτερικό των σπιτιών , στις αυλές δηλαδή υπάρχουν πανέμορφα και μοσχομυριστά λουλούδια, τα οποία δέχονται την καθημερινή περιποίηση των γυναικών και δίνουν μια ιδιαίτερη αισθητική εικόνα στα σπίτια. Το χειμώνα το χωριό είναι τόσο έρημο που την ανθρώπινη παρουσία την υποδεικνύουν οι καμινάδες των σπιτιών που καπνίζουν. Οι δρόμοι του χωριού έχουν και ανηφόρες και κατηφόρες άλλοι πλακόστρωτοι και άλλοι στρωμένοι με τσιμέντο.
Στη μέση του χωριού εντυπωσιάζει με την παρουσία της η μεγαλοπρεπής εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην είσοδο του χωριού πνιγμένη μέσα στα βαλανόδεντρα βρίσκεται ο Κοιμητηριακό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Στο χωριό υπάρχει και Κοινοτικό Εντευκτήριο όπου παλιά το τηλέφωνο και το παντοπωλείο εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των λιγοστών κατοίκων. Λίγο πιο δίπλα στέκεται το Σχολείο ‘βουβή χελιδονοφωλιά’ από το 1974 και παραδίπλα η Στήλη των Πεσόντων.
Η Αγία Σωτήρα έχει έντονη την σφραγίδα της προόδου και σε αυτό συντέλεσε μια σειρά από εξωραϊστικά έργα που έγιναν όπως ο δημόσιος δρόμος, η τσιμεντόστρωση των πλατειών και η συντήρηση των εκκλησιών.
Οι Σβολιανίτες είναι αρκετά φιλόξενοι και πρόσχαροι άνθρωποι. Διαθέτουν στοιχεία ψυχικού πολιτισμού. Ένας κόσμος που κρατάει την καρδιά στα χείλη του. Από την πρώτη κιόλας επίσκεψη στο χωριό γίνονται έκδηλα τα αισθήματα και τα συναισθήματα με τα οποία μπορεί να σε προικίσει το φως, η γαλήνη της φύσης, το οξυγόνο και η καθαρή σκέψη. Ο λαογραφικός πλούτος του χωριού, δίνει ζωντανή την εικόνα αυτής της ωραίας αλήθειας.
Όσον αφορά την καλλιεργήσιμη γη αυτή ήταν λιγοστή και για τους περισσότερους κατοίκους η ξενιτιά τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό ήταν μονόδρομος. Παλιότερα εδώ είχαν βρει καταφύγιο πληθυσμοί από τα πιο χαμηλά αλλά και κάτοικοι του Τσέρου. Η Σκάλα της Σβολιανής είναι ένα γεμάτο στροφές πέτρινο καλντερίμι που ενώνει την Αγία Σωτήρα με τον Πεντάλοφο. Από εκεί πέρασαν πολλοί Χριστιανοί την περίοδο των διωγμών , ελληνικά στρατεύματα στο έπος του ‘40 και μάστορες κατά τη διάρκεια των μακρινών ταξιδιών τους.
Αξίζει λοιπόν να επισκεφτεί κανείς την Αγία Σωτήρα γιατί εκεί ηρεμεί κα γαληνεύει η ψυχή, μακριά από τον θόρυβο της πόλης, σε έναν κόσμο αγνό και ανόθευτο από τον Ευρωπαϊκό μοντερνισμό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Αδαμίδης, Α. (1984). Η ΑΓΙΑ ΣΩΤΗΡΑ ΒΟΙΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ. Θεσσαλονίκη.
Κοζιάκης, Ν.(2010). Στα μονοπάτια των πέτρινων οικισμών. Κοζάνη
Κοζιάκης, Ν. Στα μονοπάτια του Βοΐου. ΒΟΡΕΙΑ ΠΙΝΔΟΣ-Βόϊο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΙΝΔΟΣ.