Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομαβιστίου..
Βρίσκεται σε υψόμετρο 950 μέτρων στους πρόποδες του όρους Σινιάτσικο, τρία χιλιόμετρα ανατολικά του δρόμου Εράτυρας- Σισάνι και τέσσερα χιλιόμετρα νότια από το χωριό Νάματα στα σύνορα με τον Πελεκάνο.Η ίδρυσή της τοποθετείται στις αρχές του 14ου αιώνα σύμφωνα με μια εικόνα που βρέθηκε στη μονή και αναφέρει τη χρονολογία 1329.
Ο πρώτος ναός πιθανολογείται ότι καταστράφηκε και στη θέση του χτίστηκε το 1500 ο καινούριος, ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα. Η Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομαβίστιου χαρακτηρίζεται ως το παλαιότερο μοναστήρι της επαρχίας του Βοΐου και της Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης. Αποτελεί κόσμημα για τα χωριά Νάματα και Πελεκάνο, και οι κάτοικοι νιώθουν ιδιαίτερα περήφανοι για αυτό.
Οι τοιχογραφίες της Μονής είναι έργα αγιογράφων από το Λιανοτόπι του Γράμμου και χαρακτηρίζονται από τελειότητα. Χρονολογούνται στις αρχές του 1600. Την ίδια περίοδο επίσης είχε φιλοτεχνηθεί και το ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο, έργο μαστόρων της Ηπείρου σχεδόν όμοιο με εκείνο της Αγίας Παρασκευής στη Σιάτιστα.
Συγκεκριμένα το μισό του εσωτερικού ναού καλύπτεται από τοιχογραφίες βυζαντινής τεχνοτροπίας, οι οποίες είναι έργα κάποιου αγιογράφου Νικολάου από την ‘’Κώμη Λιανοτόπιον’’ όπως αναφέρθηκε και παραπάνω.
Το άλλο μισό συμπληρώθηκε με τοιχογραφίες το 1761-1769 σύμφωνα με την υπάρχουσα επιγραφή, είναι λαϊκής τεχνοτροπίας και το μεγαλύτερο μέρος τους καλύφθηκε με υδρόχρωμα.
Στο υπέρυθρο της εισόδου από το νάρθηκα προς τον κύριο ναό υπάρχει τοιχογραφία της Αγίας Παρασκευής όπου και σήμερα διαβάζεται καθαρά η εξής μεγαλογράμματη εκτός της τελευταίας σειράς επιγραφή: ‘’1760 Ιανουαρίου 8 και θεού βοηθούντος και ευχή της Αγίας Παρασκευής ήλθεν ο Μωυσής Ιερομόναχος και εκαινούργησεν το παλαιόθεν ερημωμένο μοναστήριον. Η πατρίδα του επαρχία εκ Βελιγράδι και εζωγράφιζεν και την παρούσαν εικόνα αρχιερατούντος του πανιερώτατου δεσπότου Νικηφόρου Σισανίου ετελειώθη 1769 Νοεμβρίου 25’’.
Ο ναός εξωτερικά είναι μικρός σε όγκο, φαίνεται ένα απλό οικοδόμημα με διαστάσεις 12,45 x 6,4 μέτρα και έχει σχήμα παραλληλόγραμμο, ενώ εσωτερικά παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς οι θολωτές κατασκευές και το σχήμα του σταυρού στην κάτοψη, μας θυμίζει βυζαντινό πρότυπο.
Η μονή είναι γνώριμη και ως Αγία Παρασκευή από το Ντομαβίστι, λέξη Σλάβικη, το οποίο ήταν ένα χωριό νότια του μοναστηριού και η ονομασία Ντομαβίστι δεν πρέπει να συγχέεται με το χωριό Ντομαβίστι, γιατί το χωριό είχε τη δική του εκκλησία, τους Αγίους Ταξιάρχες που υπάρχει μέχρι και σήμερα. Υπάρχει όμως και η πιθανότητα να προέρχεται από το πρώτο Ντομαβίστι που σήμερα λέγεται Παλιοχώρι. Το μοναστήρι ιδρύθηκε πιο μπροστά και αναμφισβήτητος μάρτυρας είναι ο μεγάλος καρόδρομος που ενώνει το Παλιοχώρι με το μοναστήρι.
Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής είναι το αρχαιότερο της Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης σύμφωνα με το Διόδωρο που στο 106/31-5-1940 έγγραφό του προς τον Ο.Δ.Ε.Π. αναφέρει: ‘’η Μονή Φλαμουριάς- μετονομασία του Ντομαβιστίου- είναι ίσως η αρχαιοτέρα των μονών της Δυτικής Μακεδονίας, αλλά δεν μπορούμε με ακρίβεια να γνωρίζουμε ποιον αιώνα έχει ιδρυθεί. Υπάρχουν μαρτυρίες για τον 8ο αιώνα’’.
Η λαϊκή παράδοση για την Αγία Παρασκευή λέει τα εξής: ‘’Εις το χωριό Αγία Παρασκευή της Κοζάνης εμόνασε στο εκεί ασκηταριό γυναίκα ονόματι Παρασκευή και αναδειχθείσα αγία εις την συνείδηση του λαού, αλλά διώχτηκε από εχθρούς της πίστεως κατάφυγε στο Ντομαβίστι του Βοΐου, εκεί συνάντησε τον Άγιο Παντελεήμονα και την Αγία Σωτήρα, εμόνασαν εν συνεχεία εις το εκεί ασκητάριο που υπάρχει και σήμερα βόρεια του ναού. Μετά σαράντα ημέρες άνοιξαν στην επάνω επιφάνεια του ασκηταριού έξοδο και βγήκαν έξω εκεί αποχαιρετίστηκαν και χώρισαν. Ο Άγιος Παντελεήμονας κατευθύνθηκε στο Μουρίκι της Βλάστης και ίδρυσε ομώνυμο ναό. Η Αγία Σωτήρα πήγε πάνω και βορειοανατολικά από το χωριό Δρυόβουνο Βοΐου και έκτισε τη μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και τέλος η Αγία Παρασκευή έμεινε παραπλεύρως του ασκηταριού και έχτισε την ταυτόνομη μονή.’’
Το μοναστήρι καταστράφηκε πολλές φορές από τους Τούρκους κατακτητές. Την περίοδο 1800-1840 καταστράφηκε και λεηλατήθηκε 4 φορές. Το 1875 μετά την επιδρομή των Τούρκων στρατιωτών του Σεμσή μπέη από τη Νεάπολη και την πυρκαγιά που υπέστη δολοφονήθηκαν και οι μοναχοί του μοναστηριού.
Η ιστορία του μοναστηριού τελειώνει στις 27 Νοεμβρίου 1944 , όταν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αφού λεηλάτησαν και πήραν μαζί τους κειμήλια και έργα ανυπολόγιστης αξίας όπως ήταν ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο το οποίο φυλασσόταν στη μονή, έκαψαν κτήρια καθώς και οτιδήποτε βρισκόταν γύρω από το ναό. Ο ναός από θαύμα κατάφερε να σωθεί. Επανιδρύθηκε το 2001 με την αρωγή του μητροπολίτη κ. Αντωνίου και του ευεργέτη κ. Μιχαήλ Ν. Γκάνα από τα Νάματα.
ΠΗΓΗ: myvoio.com