Κτηνοτροφία
Ένας από τους σημαντικότερους κλάδους του πρωτογενούς τομέα
Κείμενο: Σοφία Κυρτσίδου
Φωτογραφία: Δημήτρης Βαβλιάρας
Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας τοποθετείται την εποχή που άρχισε να αναπτύσσεται και η γεωργία. Οι κτηνοτρόφοι συνήθιζαν να μετακινούνται σε μέρη όπου υπήρχε χορτάρι. Ο τρόπος αυτός της κτηνοτροφίας ονομάζεται νομαδικός και έχει την αρχή του στις χώρες που δεν έχουν όλη την εποχή χορτάρι. Στην Ελλάδα είναι πολύ διαδεδομένος. Σήμερα αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς παραγωγικούς τομείς της χώρας. Η σημερινή κτηνοτροφική παραγωγή βασίζεται τόσο στην αύξηση του αριθμού των ζώων όσο και στην αύξηση της παραγωγικότητας και της απόδοσης των ζώων.
Η οροσειρά της Πίνδου με τις διακλαδώσεις της υπήρξε εδώ και αιώνες προνομιακός χώρος για τους νομάδες και ημινομάδες κτηνοτρόφους της κυρίως Ηπειρωτικής Ελλάδας. Το γεωγραφικό ανάγλυφο της ευρύτερης περιοχής , με τα σχετικά ψηλά βουνά να βρίσκονται σε απόσταση όχι απαγορευτικά μακρινή από τις πεδιάδες και τα παράλια, ευνόησε την ανάπτυξη μιας μεταβατικής κτηνοτροφίας , η οποία αποτελεί άριστο μέσο εκμετάλλευσης των ορεινών βοσκών κατά τη θερμή θερινή περίοδο και χρησιμοποιεί τους κοντινούς κάμπους για την επιβίωση των κοπαδιών κατά τους δριμείς χειμώνες. Με το πέρασμα του χρόνου η κτηνοτροφική δραστηριότητα της περιοχής γνώρισε στιγμές μεγάλης άνθησης αλλά και κάμψης.
Η παραδοσιακή κτηνοτροφία χαρακτηριζόταν από την κοινωνική οργάνωση της παραγωγής, την αυστηρή κατανομή της εργασίας , τον σεβασμό προς την τοπική και οικογενειακή ιεραρχία, την πειθαρχία, τη συνεργασία, την αλληλοβοήθεια και την αμοιβαιότητα μεταξύ ατόμων και κυρίως μεταξύ ευρύτερων οικογενειακών ομάδων. Η σπουδαιότερη πόλη της περιοχής είναι η Κοζάνη, όπως και η γειτονική Σιάτιστα ξεκινά τον 16ο αιώνα από έναν γεωργοκτηνοτροφικό τύπου οικιστικό πυρήνα για να εξελιχθεί σε σημαντικό οικονομικό κέντρο, χάρη στις εμπορικές διασυνδέσεις των κατοίκων με σημαντικές πόλεις των χωρών της Βαλκανικής και της Κεντρικής Ευρώπης.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της κτηνοτροφίας της ευρύτερης περιοχής είναι η ύπαρξη εξειδικευμένων πληθυσμών. Οι ομοιότητες στον τρόπο της ζωής των κτηνοτροφικών ομάδων συνέβαλαν ώστε οι κάτοικοι να έχουν συγκεχυμένη εικόνα για τους μετακινούμενους ποιμένες. Έτσι συχνά τους χαρακτήριζαν όλους με την ονομασία Βλάχος, η οποία σήμαινε γενικότερα τον κτηνοτρόφο ή το βοσκό. Κατά τον 19ο αιώνα έως το πρώτο μισό του 20ου αιώνα η κύρια μορφή οργάνωσης της κτηνοτροφικής παραγωγής ήταν το τσελιγκάτο και υπεύθυνος για τη διοίκηση ήταν ο τσέλιγκας. Οι τσελιγκάδες χρησιμοποιούσαν τη δύναμή τους για να ελέγχουν τις φτωχές οικογένειες. Το τσελιγκάτο λειτουργούσε πάντοτε συμπληρωματικά σε εξάρτηση με το τσιφλίκι.
Η νομαδική κτηνοτροφία γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη στις αρχές του 20ου αιώνα. Κύριος στόχος της κτηνοτροφίας στο παραδοσιακό πλαίσιο ( μετακινούμενης και εδραίας) ήταν η παραγωγή γάλακτος και των προϊόντων του, μαλλιού και πολύ λιγότερο η παραγωγή κρέατος και δερμάτων. Γενικά οι κτηνοτρόφοι προσπαθούσαν μέσω της παρασκευής των γαλακτοκομικών προϊόντων να καλύψουν τις βιοτικές ανάγκες των μελών της οικογένειάς τους. Η εδραία κτηνοτροφία ήταν συνδεδεμένη με τη γεωργική καλλιέργεια. Οι μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι αποκαλούν ( υποτιμητικά) τους μόνιμα εγκατεστημένους ‘’μπακαταραίους’’ και τα ζώα τους ‘’μπακάτια’’.
Σήμερα η κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς παραγωγικούς τομείς της χώρας. Πλέον η άσκηση της κτηνοτροφίας, απαιτεί διαρκή και άμεση υποστήριξη από επιστήμονες (γεωπόνους ζωϊκής παραγωγής και κτηνιάτρους). Για το λόγο αυτό η ζωοτεχνία, ως επιστήμη, βασίζεται, χρησιμοποιεί κι αξιοποιεί τις γνώσεις που της παρέχουν: η βιολογία, η γενετική, η κτηνιατρική, η διαιτολογία κι η βρωματολογία, καθώς και πολλές άλλες επιστήμες.
Πηγή: Ευάγγελος Καραμανές, Η κτηνοτροφία στην περιοχή Κοζάνης- Γρεβενών: Μια διαχρονική παραγωγική δραστηριότητα και οι κοινωνικές και πολιτισμικές της διαστάσεις.