ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ η πολιτιστική ταυτότητα της Αιανής
Κείμενο: Μερόπη Βαχτσεβάνου, δημοσιογράφος
Φωτογραφία: Δημήτρης Βαβλιάρας
Στην Αιανή αλλά και σε Κρόκο, Λευκοπηγή, Καισαρειά, Αγία Παρασκευή, Κάτω Κώμη και Ροδιανή λαμβάνει χώρα το έθιμο ‘Λαζαρίνες’. Κορίτσια και γυναίκες συμμετέχουν και ακολουθούν με ευλάβεια και τιμή τη μεγαλοπρεπή γιορτή με όλα της τα τελετουργικά στοιχεία που μέχρι σήμερα κρατούν ζωντανά στο πέρασμα των χρόνων. Το έθιμο αυτό, ανήκει στην εκκλησιαστική μας παράδοση μιας και αναφέρεται στο γεγονός της ανάστασης του Λαζάρου. Ταυτόχρονα αναγγέλλει την ανάσταση της φύσης, τον ερχομό της άνοιξης καθώς και τη γιορτή της νέας ζωής και της γονιμότητας των γυναικών, για αυτό και παρατηρούμε πως συμμετέχει μόνο το γυναικείο φύλο σε αυτό.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του εθίμου αποτελούν οι υπέρλαμπρες φορεσιές με τον πλούτο των χρωμάτων, σχεδίων, κεντημάτων, στολιδιών και κοσμημάτων που διαθέτουν, αλλά και τα ‘λαζαριάτικα’, ‘λαζαρ’κά’ τραγούδια, με το ονομαστό ‘Τσιντσιρό’. Αξίζει να σημειωθεί πως από το έθιμο αυτό απουσιάζουν οι λαϊκοί οργανοπαίχτες, καθώς τον ρυθμό, την ένταση, το χρώμα και το ύφος του τραγουδιού δίνουν με τη χαρακτηριστική τους φωνή οι Λαζαρίνες.
Την Παρασκευή γυναίκες και κορίτσια οργανώνονται για το Σάββατο του Λαζάρου και ετοιμάζουν τις φορεσιές τους αλλά και τα νηστίσιμα φαγητά- κεράσματα για τον κόσμο.
Το πρωί του Σαββάτου αφού ετοιμαστεί η Λαζαρίνα βρίσκει την παρέα της, το λεγόμενο «μπλίκι» και ξεκινούν πάντα πηγαίνοντας στην εκκλησιά της Παναγιάς. Χαιρετούν ευλαβικά τις εικόνες και τραγουδούν το μοιρολόγοι του Χριστού :
«Καλημερά σου Παναγιά, καλώς τις λαζαρίνες
ιδού πιδεύαν του Χριστό τουν πάντα βασιλέα
τουν πιδευάν τουν σταύρωναν
πέντε καρφιά τουν βάρεναν..»
Συνεχίζουν τις επισκέψεις στα σπίτια του χωριού. Κάθε μπλίκι έχει στο τέλος του χορού μια Λαζαρίνα μικρότερης ηλικίας η οποία κρατά το καλάθι και μαζεύει τα αυγά-σύμβολο αναπαραγωγής και γονιμότητας. Χαρακτηριστικά οι μικρές σε ηλικία Λαζαρίνες τραγουδούν : «το καλάθι μ θέλει αυγό κι η τζιπούλα μου κοκολαζαρίνα κουκουτίνα βάλε αυγό στην καλαθίνα».
Στη συνέχεια τα “μπλίκια” συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία του χωριού στήνουν μια πυροστιά και τοποθετούν επάνω σε αυτή αναποδογυρισμένη μία γάστρα. Βάζουν μέσα τις πίτες , ένα άγριο λάχανο, το λάπατο και ένα προσφώλι (αυγό κλούβιο). Έπειτα πηδούν η κάθε μία με τη σειρά επάνω από τη γάστρα για να είναι σιδερένιες στην υγεία τους όλο το χρόνο, αφού πρώτα χορέψουν και τραγουδήσουν. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται τρεις φορές. Παράλληλα υπάρχει μία πρόληψη, ότι «όποια από τις Λαζαρίνες κατά το πήδημα ακουμπήσει τα πράγματα θα κιτρινίσει και θα μυρίζει άσχημα όπως το κλούβιο αυγό, θα πρασινίσει σαν το λάπατο, θα μαυρίσει σαν τη γάστρα και στο τέλος θα πεθάνει».
Το απόγευμα της ίδιας μέρας σειρά έχει ο τρανός χορός «Τσιντσιρό», το πιο χαρακτηριστικό χορευτικό τραγούδι. Πρόκειται για το πρώτο τραγούδι που χορεύει η κάθε παρέα κατά την είσοδό της στην πλατεία. Σύμφωνα με πληροφορίες η σημασία και ερμηνεία του ονόματος παραμένει ασαφής στο μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων.
«’Τσιντσιρό γαϊτάνι μαϊκομ’ κι αργυρό μ’ κουμπί μωρ’ κι αργυρό μ’ κουμπί, έχασα του χαϊμαλί μου, ποιά του βρίκιτι, μωρ’ ποια του βρίκιτ..»
Στο παρελθόν, ο τρανός χορός εξυπηρετούσε και κοινωνικούς σκοπούς όπως το λεγόμενο «νυφοδιάλεγμα», καθώς οι δημόσιες εμφανίσεις των κοριτσιών στην κοινότητα ήταν λιγοστές. Για αυτό λέγεται το τραγούδι «κάτ’στον Τρίκαλ’νο τουν κάμπο». Μέσα από τους στίχους του, τονίζεται η ομορφιά των κοριτσιών και ΄΄καλεί΄΄τους νέους να αψηφήσουν τα πλούτη και να εκτιμήσουν το κάλλος των υποψηφίων συζύγων.
Κάπως έτσι ολοκληρώνεται ο τρανός χορός «Tσιντσιρό» ενώ κάποιες φορές τραγουδιέται και το “πάσα ταχιά Βάϊα” που αποτελεί και το εναρκτήριο τραγούδι της επόμενης ημέρας, καθώς μετά το πέρας της θείας λειτουργίας ανήμερα των Βαΐων στήνεται και πάλι χορός όπου συμμετέχουν και γυναίκες μεγαλύτερων ηλικιών.
Σειρά έχει το ‘Κονάκι’, ο χώρος διασκέδασης των Λαζαρίνων. Στο χωριό της Αιανής, οι Λαζαρίνες συγκεντρώνονται στο χώρο του Πνευματικού Μορφωτικού συλλόγου ‘Η ΠΡΟΟΔΟΣ’ . Στην ολονύκτια αυτή διασκέδαση συμμετέχουν οι νέοι του χωριού, συγγενείς, γνωστοί, φίλοι, επισκέπτες και καλεσμένοι από τις Λαζαρίνες.
Την επόμενη μέρα μετά το πέρας της λειτουργίας, οι Λαζαρίνες με τα βάγια στο χέρι βγαίνουν από τον Ι.Ν Αγίου Γεωργίου χορεύουν και τραγουδούν τα «Βαϊάτικα» τραγούδια στο προαύλιο της εκκλησίας. Στο χορό πιάνονται και οι παντρεμένες γυναίκες που δεν συμμετέχουν στον χορό του Λαζάρου καθώς και οι πιο ηλικιωμένες. Μάλιστα, πρώτες στη σειρά χορεύουν οι γηραιότερες. Αρχικά τραγουδούν «Πάσα ταχιά Βαϊα σηκώνουμι στην εκκλησιά να πάου…….να ιδώ την Κυρά την Παναγιά, πως στρώνει, πώς κοιμάτι- κοιμάτι στα τριαντάφυλλα, γυρνιέται στα λουλούδια.» Στον χορό των Βαΐων τραγουδούν κι ένα τραγούδι στο οποίο πιάνεται και ο παπάς του χωριού στο χορό.
Καλύπτοντας δημοσιογραφικά το έθιμο αυτό, το βλέμμα μου στέκεται πάντα στην πανδαισία των χρωμάτων που δημιουργούν τα έντονα χρώματα και στοιχεία της φορεσιάς, τα οποία έρχονται σε πλήρη αρμονία με τα καταπληκτικά χρώματα που η φύση μας χαρίζει απλόχερα. Οι χαρακτηριστικές φωνές των κοριτσιών-γυναικών και τα φωτεινά πρόσωπα όλων των συμμετεχόντων, σου χαράσσουν στη μνήμη την ελπίδα, τη ζωή και την εξέλιξη.