Μουσεία, οι φύλακες της πολιτιστικής μας κληρονομιάς
Η 18η Μαΐου έχει καθιερωθεί από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων (International Museum Day) με σκοπό να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία ως φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών, με σκοπό την ενίσχυση της μόρφωσης, την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών.
Τα μουσεία μεταμορφώνουν τον κόσμο. Παρουσιάζοντας το παρελθόν, ανοίγουν νέους ορίζοντες και διαμορφώνουν νέες καινοτόμες ιδέες με σκοπό την οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος.
Η παραδοσιακή ιδιότητα των μουσείων να εκθέτουν τους θησαυρούς της πολιτισμικής μας κληρονομιάς έχει σαν βασικό στόχο τη διάδοση της τέχνης του παρελθόντος αλλά και του παρόντος, διαφυλάττοντας την καλλιτεχνική ποιότητα στο σύνολό της.
Ο κοινωνικός ρόλος των μουσείων είναι πολύπλευρος. Εκτός από το ότι αποτελούν βασικούς φορείς προβολής των πολιτιστικών αγαθών, συνεισφέρουν στην οικονομία των περιοχών που τα φιλοξενούν.
Τα δημιουργήματα ενός λαού που αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία του πολιτισμού του και της ανάπτυξής του μέσα στο χρόνο μπορεί να είναι η γλώσσα, η γραφή, οι καθημερινές συνήθειες, τα ήθη και τα έθιμα, η θρησκεία, η κοινωνική και πολιτική οργάνωση, οι εργασίες και τα επαγγέλματα, η θρησκεία, οι τέχνες και οι επιστήμες, τα κείμενα, οι ιδέες και οι παραδόσεις. Τα στοιχεία αυτά του παρελθόντος που αποτελούν αφετηρία για την πορεία ενός λαού διαδίδονται μέσα στον χρόνο και διατηρούνται ως πολιτισμικά κειμήλια τόσο μέσα στη συνείδηση του ανθρώπου όσο και εμπράκτως μέσω της διαφύλαξης του υλικού πολιτισμού.
Ο οφειλόμενος σεβασμός απέναντι στα μνημεία
Με δεδομένη την ιδιαίτερη αξία που έχουν τα διάφορα ιστορικά μνημεία, είναι εύλογη η υποχρέωση της πολιτείας, αλλά και των πολιτών, να τα αντιμετωπίζουν με τον αναγκαίο σεβασμό. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη μέριμνα για τη συντήρησή τους, για την αποκατάσταση ζημιών ή φθορών που έχουν προκληθεί σε αυτά, καθώς και για την καλύτερη δυνατή προβολή τους. Εντούτοις, σε μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα, όπου υπάρχουν πάρα πολλά μνημεία, παρατηρείται μια παράδοξη στάση αδιαφορίας απέναντι σ’ αυτά τα πολύτιμα έργα της πολιτισμικής και ιστορικής μας παράδοσης. Έτσι, ενώ τα μνημεία εκείνα που αξιοποιούνται σε τουριστικό επίπεδο, λαμβάνουν, ως ένα βαθμό, την αναγκαία φροντίδα, εκείνα τα μνημεία που δεν έχουν αναδειχθεί τουριστικά, έρχονται αντιμέτωπα με την παραμέληση και φθείρονται ταχύτερα από το αναμενόμενο, εφόσον δεν υπάρχει το αναγκαίο ενδιαφέρον για τη συντήρησή τους.
Την ευθύνη για τη συντήρηση των μνημείων, αλλά και για την κατάλληλη φροντίδα του περιβάλλοντα χώρου στον οποίο βρίσκονται αυτά, ώστε να επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή ανάδειξή τους, την έχει το κράτος, γεγονός που εξηγεί την εικόνα αδιαφορίας και παραμέλησης που διαπιστώνουμε σε αυτόν τον τομέα. Με την προσφιλή αιτιολογία των οικονομικών προβλημάτων το κράτος επιχειρεί να εξηγήσει τις ελλείψεις που εντοπίζονται στο αναγκαίο προσωπικό για τη φύλαξη, συντήρηση και γενικότερη προβολή των μνημείων, χωρίς ωστόσο να γίνονται πλήρως αντιληπτές από την πλευρά των υπευθύνων οι συνέπειες που έχει η παραμέληση των μνημείων και η οικονομική ζημία που προκύπτει από την ελλιπή αξιοποίησή τους.
Τα μουσεία δεν αποτελούν απλά χώρους μνήμης αλλά προσφέρουν πρόσβαση στη γνώση, μέσα από την ενεργό μαθησιακή διαδικασία καθώς και δυνατότητες για τη δημιουργία, τη διατήρηση και τη διάδοση θεμελιωδών αξιών, αποβλέποντας στο όφελος της κοινωνίας. Το μουσείο αποτελεί φορέα μη τυπικής, αυτόβουλης και δια βίου μάθησης. Η μάθηση στα μουσεία αντιμετωπίζεται στο άμεσο και ευρύτερο κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο ενώ παράλληλα αναγνωρίζεται η κεντρική θέση του επισκέπτη μέσα σε αυτό τον πολιτισμικό οργανισμό. Οι επισκέπτες αντιμετωπίζονται τόσο ως καταναλωτές της γνώσης, των υπηρεσιών και των πολιτισμικών ερεθισμάτων που προσφέρουν τα μουσεία όσο και ως συμμέτοχοι στις πολιτισμικές δράσεις καθώς και ως παραγωγοί νοημάτων μέσα από προσωπικές διαδρομές και καταβολές. Τα μουσεία διαφοροποιούνται από την τυπική εκπαίδευση που λαμβάνει χώρα στο σχολείο. Η μάθηση στο μουσείο και σε ό,τι περιέχει αυτό – τα εκθέματα, τα ερμηνευτικά και εκπαιδευτικά μέσα, τις λειτουργίες του μουσείου – συνιστά μια ισχυρή πηγή μη τυπικής εκπαίδευσης όπου εκτός από τη γνώση και την κατανόηση επιτυγχάνεται και η καλλιέργεια δεξιοτήτων, η διαμόρφωση συμπεριφορών, προτύπων και αξιών, η απόλαυση, η έμπνευση καθώς και η κινητοποίηση της δημιουργικότητας.
Σε πολλούς οικισμούς του Βοΐου φυλάσσονται πολύτιμα αντικείμενα του παρελθόντος, μάρτυρες της παιδείας, της ιστορίας και της καθημερινότητας των ανθρώπων τους, στα πρώην δημοτικά σχολεία, όπως στον Αυγερινό, στον Βυθό, στον Αλιάκμονα, στο Καλλιστράτι, στην Ομαλή, στον Πελεκάνο, στο Σκαλοχώρι, στο Χορηγό, σε κοινοτικές αίθουσες, όπου έχουν επιμεληθεί με προσοχή ξεχωριστά εκθέματα οι τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι, όπως στη Δαμασκηνιά.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η οικία του Νίκου Καλογερόπουλου στο Ροδοχώρι, το λαογραφικό μουσείο στην Εράτυρα, το παλιό ξυλουργείο και σιδηρουργείο στο Πολυκάστανο, το πρώην Οικοτροφείο Τσοτυλίου, το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο στη Σιάτιστα όπου φιλοξενείται η Παλαιοντολογική συλλογή και η Βοτανική Συλλογή του Ορειβατικού Συλλόγου Σιάτιστας «Ο Μπούρινος», το εκκλησιαστικό μουσείο, το Αρχοντικό Πούλκως, το Αρχοντικό Δόλγκηρα, η παραδοσιακή επισκέψιμη κατοικία Τσιότσιου – Ντέρου, το μουσείο τυπογραφίας, η λαογραφική συλλογή του συλλόγου Φιλίππων Φυσιολατρών στη Γιάγκοβη.
Πηγή: myvoio.com